จิตตานุปัสสนา

(นำ) หันทะ มะยัง จิตตานุปัสสะนาปาฐัง ภะณามะ เส ฯ

(รับ) กะถัญจะ ภิกขะเว ภิกขุ จิตเต จิตตานุปัสสี วิหะระติ
- ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุพิจารณาเห็นจิตในจิตอยู่ เป็นอย่างไรเล่า?

อิธะ ภิกขะเว ภิกขุ
- ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุในธรรมวินัยนี้

สะราคัง วา จิตตัง สะราคัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตมีราคะ ก็รู้ชัดว่า จิตมีราคะ

วีคะราคัง วา จิตตัง วีตะราคัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตปราศจากราคะ ก็รู้ชัดว่า จิตปราศจากราคะ

สะโทสัง วา จิตตัง สะโทสัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตมีโทสะ ก็รู้ชัดว่า จิตมีโทสะ

วีตะโทสัง วา จิตตัง วีตะโทสัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตปราศจากโทสะ ก็รู้ชัดว่า จิตปราศจากโทสะ

สะโมหัง วา จิตตัง สะโมหัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตมีโมหะ ก็รู้ชัดว่า จิตมีโมหะ

 วีตะโมหัง วา จิตตัง วีตะโมหัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตปราศจากโมหะ ก็รู้ชัดว่า จิตปราศจากโมหะ

สังขิตตัง วา จิตตัง สังขิตตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตหดหู่ ก็รู้ชัดว่า จิตหดหู่

วิกขิตตัง วา จิตตัง วิกขิตตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตฟุ้งซ่าน ก็รู้ชัดว่า จิตฟุ้งซ่าน

มะหัคคะตัง วา จิตตัง มะหัคคะตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตเป็นมหรคต ก็รู้ชัดว่า จิตเป็นมหรคต ( จิตที่เข้าถึงความเป็นใหญ่ )  

อะมะหัคคะตัง วา จิตตัง อะมะหัคคะตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตไม่เป็นมหรคต ก็รู้ชัดว่า จิตไม่เป็นมหรคต

สะอุตตะรัง วา จิตตัง สะอุตตะรัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตมีจิตอื่นยิ่งกว่า ก็รู้ชัดว่า จิตมีจิตอื่นยิ่งกว่า

อะนุตตะรัง วา จิตตัง อะนุตตะรัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตไม่มีจิตอื่นยิ่งกว่า ก็รู้ชัดว่า จิตไม่มีจิตอื่นยิ่งกว่า

สะมาหิตัง วา จิตตัง สะมาหิตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตเป็นสมาธิ ก็รู้ชัดว่า จิตเป็นสมาธิ

อะสะมาหิตัง วา จิตตัง อะสะมาหิตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตไม่เป็นสมาธิ ก็รู้ชัดว่า จิตไม่เป็นสมาธิ

วิมุตตัง วา จิตตัง วิมุตตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- จิตหลุดพ้น ก็รู้ชัดว่า จิตหลุดพ้น

อะวิมุตตัง วา จิตตัง อะวิมุตตัง จิตตันติ ปะชานาติ
- หรือจิตไม่หลุดพ้น ก็รู้ชัดว่า จิตไม่หลุดพ้น

 อิติ อัชฌัตตัง วา จิตเต จิตตานุปัสสี วิหะระติ
- ด้วยอาการอย่างนี้ ภิกษุพิจารณาเห็นจิตในจิต ภายในบ้าง

พะหิทธา วา จิตเต จิตตานุปัสสี วิหะระติ
- พิจารณาเห็นจิตในจิต ภายนอกบ้าง

อัชฌัตตะพะหิทธา วา จิตเต จิตตานุปัสสี วิหะระติ
- พิจารณาเห็นจิตในจิต ทั้งภายในและภายนอกบ้าง

สะมุทะยะธัมมานุปัสสี วา จิตตัส๎มิง วิหะระติ
- พิจารณาเห็นธรรม คือความเกิดขึ้น ในจิตบ้าง

วะยะธัมมานุปัสสี วา จิตตัส๎มิง วิหะระติ
- พิจารณาเห็นธรรม คือความเสื่อมไป ในจิตบ้าง

สะมุทะยะวะยะธัมมานุปัสสี วา จิตตัส๎มิง วิหะระติ
- พิจารณาเห็นธรรม ทั้งความเกิดขึ้นและเสื่อมไป ในจิตบ้าง

 อัตถิ จิตตันติ วา ปะนัสสะ สะติ ปัจจุปัฏฐิตา โหติ
- อีกอย่างหนึ่ง สติของเธอที่ตั้งมั่นอยู่ว่า จิตมีอยู่

ยาวะเทวะ ญาณะมัตตายะ ปะติสสะติมัตตายะ
- เพียงสักว่ารู้ เพียงสักว่าอาศัยระลึกเท่านั้น

อะนิสสิโต จะ วิหะระติ
- เธอเป็นผู้อันตัณหาและทิฏฐิอาศัยไม่ได้

นะ จะ กิญจิ โลเก อุปาทิยะติ
- ไม่ถือมั่นอะไรๆ ในโลก

เอวัง โข ภิกขะเว ภิกขุ จิตเต จิตตานุปัสสี วิหะระติ
- ภิกษุทั้งหลาย อย่างนี้แล ภิกษุชื่อว่าพิจารณาเห็นจิตในจิตอยู่